Orawa, szeroko rozłożona u stóp potężnego masywu Babiej Góry kraina, tylko niewielkim skrawkiem wcisnęła się na ziemie polskie - w naszych granicach znalazło się 13 wsi, z których większość powstała w latach 1561-1615, jako pierwsza - Jabłonka.
Orawa to kraina starej drewnianej architektury - kościołów, budynków mieszkalnych o charakterystycznym, nie spotykanym w innych regionach typie zabudowy i przydrożnych kapliczek. Jednym z najcenniejszych zabytków sakralnych Orawy jest kościół św. Jana Chrzciciela w Orawce. Zbudowany został ok. 1650 r. Szczególną ingerencją w drewnianą architekturę stanowiło dobudowanie w 1728 r. na osi kościoła, za prezbiterium murowanej kaplicy Matki Boskiej Bolesnej. Wnętrze kościoła zdobi unikatowa polichromia, której wiodącym tematem jest życie św. Jana Chrzciciela. Szczególnie interesującym fragmentem są malowidła umieszczone na parapecie chóru, będące ilustracją Dekalogu. Jednocześnie wizerunki świętych Emeryka i Stefana z węgierskiej rodziny królewskiej są dowodem niegdysiejszej więzi łączącej Orawę z Królestwem Węgierskim.
Niedaleko kościoła znajduje się murowany parterowy dom z XVIII w. z zegarem słonecznym na szczytowej ścianie. Na przełomie XIX i XX w. mieściła się tu farbiarnia płócien.
Na Orawie zachowało się już niewiele z dawnej świeckiej architektury drewnianej. Najwspanialsze przykłady klasycznego orawskiego domu "z wyżką" oglądać możemy przede wszystkim w Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej. Chałupy orawskie miały kształt wydłużonego prostokąta, nakrytego czterospadowym gontowym dachem. Charakterystycznym elementem była wyżka - piętrowa nadbudowa - spichlerz), do którego wchodziło się przez biegnącą wzdłuż całej ściany otwartą galeryjkę (przedwysce), osłoniętą szerokim okapem. Wnętrza mające z reguły podział półtraktowy z amfiladowym układem pomieszczeń - sień z boku, czarna izba, za nią biała, tradycyjnie ogrzewane były bezkominowo.
Domy z wyżką typowe były głównie dla południowej, tj. Kotlinowej części Orawy, gdzie liczniej występowały gospodarstwa zamożniejsze, częściej parające się rolnictwem niż pasterstwem i gospodarką leśną. Do niedawna jeszcze takie domy, przypominające trochę architekturę małych dworków spotkać można było w Podwilku czy w Orawce. Ich osobliwością były też półkoliście wykrojone odrzwia, przypominające formą elementy sztuki baroku.
W skansenie w Zubrzycy Górnej zgromadzono również ciekawe obiekty architektury związanej z uprawianymi na Orawie rzemiosłami - folusze służące do spilśniania sukna, tartaki, kuźnie. Szczególnym urokiem odznaczają się karczmy z Podwilka - XVIII-wieczna "Czarna Karczma" o pięknej zwartej bryle, nakrytej wysokim gontowym dachem tzw. typu "polskiego" oraz druga, nieco późniejsza, z końca XIX w., o biało pobielanych ścianach i błękitno przemalowaną stolarką drzwi i okien, wzorowana na drewnianym budownictwie małomiasteczkowym.
Przejeżdżając przez Orawę nie sposób nie zauważyć licznych kamiennych figur i kapliczek z XVIII i XIX w. Wiele z nich zachowało się w Podwilku, Jabłonce, Podszklu, Orawce, czy Lipnicy.
