Para krakowska w tańcu, fot. archiwum MCK SOKÓŁ
POLKA JADOWNICKA
Nazwa zaczerpnięta od nazwy wsi Jadowniki Mokre. Metrum 2/4, tempo szybkie, taniec 4-ro częściowy. Pary ustawione obok siebie, przodem do kierunku tańca, tancerz ujmuje partnerkę prawa ręką w pasie, tancerka kładzie lewa dłoń na prawym ramieniu partnera. Lewa ręka tancerza i prawa ręka tancerki połączone uchwytem za dłonie uniesione w przód na wysokości pasa. [ujęcie zamknięte] Taniec zaczynają nogami zewnętrznymi. Tańczą w 1-szym kierunku tańca. Taniec nie ma przyśpiewki i zaczyna się od wywołania np. Jadownicką grać!
Mel. A. Dwa kroki w przód, potem obrót pary dwoma krokami [z nogi na nogę], następnie dwa kroki polki w obrocie. Ten motyw powtarza się cztery razy.
Mel. B. Pary tańczą dwa razy krokiem polki w obrocie [po linii koła] następnie wykonują dwa pełne obroty krokami z nogi na nogę [tzw. okroczaki]. Ten motyw także powtarzają cztery razy.
Mel. A. powtórzona bez żadnych zmian.
Mel. C. Pary tańczą krokiem polki w obrocie do końca muzyki. W czasie ostatniej części można zmieniać kierunki obrotów.
RAZOK POLKA
Metrum 2/4 tempo bardzo szybkie, przed tańcem śpiewana przyśpiewka, następnie tancerz wykonuje trzy przytupy i muzyka zaczyna grać. Ustawienie zamknięte, obok siebie, przodem do pierwszego kierunku tańca. Para wykonuje kilka kroków w przód , na całych stopach, nogi lekko ugięte w kolanach a następnie zaczyna wirować w obrotach krokami z nogi na nogę [okroczaki], wirują długo co jakiś czas wracają do kilku kroków chodu i znowu następuje wirowanie. taniec przerywa inny tancerz, śpiewa kolejna przyśpiewkę wykonuje trzy przytupy i znowu zaczynają tańczyć.
KULAWA POLKA
Ciekawy, dwuczęściowy taniec, W części 1-szej metrum 3/4 część druga 2/4. taniec nie ma przyśpiewki i zaczyna się od wywołania np. ”Muzyka, kulawą grać” pary ustawione są obok siebie, bokiem do środka koła, ujęcie zamknięte. Tą część tańczą wolno, w miejscu. tancerz lewą nogą a tancerka prawą wykonują krok do przodu lekko na zewnątrz uginając nogi w kolanach i jednocześnie dostawiając nogę wewnętrzną. Sylwetki pochylone w przód, potem odstawiają nogę wewnętrzną do tyłu, prostując kolano i dostawiają nogę zewnętrzną opierając ja na palcach. Ten krok trwa przez jeden takt i powtarzają go siedem razy, w takcie ósmym dwoma krokami akcentowanymi zmieniają ustawienie na twarzami do siebie. Tancerz stoi plecami do środka koła a tancerka twarzą do partnera. Zaczyna się część 2-ga, metrum 2/4 tempo szybkie pary tańczą polkę w obrocie wirując obrotami w prawo w pierwszym kierunku tańca. Kończą taniec jednym mocnym przytupem.
POLKA WŚCIEKŁA
Metrum 2/4, tempo bardzo szybkie. Pary w ujęciu zamkniętym wirują w miejscu podstawowym krokiem polki, niekiedy krokiem z nogi na nogę. Polkę wściekłą charakteryzuje też ruch pionowy. przy wyprostowanej sylwetce i bardzo szybkich obrotach, tancerze stopniowo uginają kolana i zniżają się do półprzysiadu [około 2 takty] a następnie stopniowo wznoszą się do postawy wyjściowej, ten ruch trwa przez cały taniec. Polką tańczy się zawsze w miejscu często zmieniają kierunek obrotu w prawo i w lewo. Polkę wściekłą tańczy się do różnych melodii z tego regionu, czasami bywa poprzedzona przyśpiewką.
POLKA Z POWIŚLA
Metrum 2/4 tempo szybkie. Polkę tańczą w miejscu lub po obwodzie koła w pierwszym kierunku tańca. Taniec poprzedza przyśpiewka do muzyki, melodię podejmują muzycy, następnie drugą część przyśpiewki tancerz wykonuje z towarzyszeniem grających. Po zakończeniu śpiewu tańczą pięć kroków polki w obrotach w prawo w pierwszym kierunku tańca i kończą mocnym akcentem na „raz” następnie to samo ale w obrotach w lewo. W drugiej części melodii wykonują zwrot krokiem polki w lewo i akcent, następnie zwrot w prawo i akcent. Po zwrotach i akcentach wirują obrotami po obwodzie koła lub w miejscu.
HOP WALC – POLKA
Metrum 2/4, tempo umiarkowane. Taniec dwuczęściowy, poprzedzony przyśpiewką. Pary w ujęciu zamkniętym ustawiają się na obwodzie koła, tancerz plecami do środka koła tancerka twarzą do partnera. W części pierwszej tańczą trzy kroki polki w obrocie w pierwszym kierunku tańca następnie tancerz na „raz” wykonuje naskok na nogę prawa ugina kolano, na „i” opiera stopę nogi lewej uginając kolano na palcach obok pięty nogi prawej, na „dwa” wykonuje krzesanie nogą lewą nie wysoko w przód, równocześnie prostuje kolana. Tancerka w tym czasie wykonuje na „raz” lekki przeskok na nogę lewą, na „i” dostawia nogę prawą i na „dwa” krok w miejscu nogą lewą. Następnie para tańczy jeszcze raz ten sam motyw. W części drugiej tancerze wykonują te same kroki ale w taktach nieparzystych tańczą krok polki, a w taktach parzystych tancerze wykonują krok z krzesaniem a tancerki przeskok przed tancerzem. Hop-walca można też tańczyć w miejscu.
POLKA RAZÓWKA
Metrum 2/4 Taniec dwuczęściowy, każda część na swoja przyśpiewkę. Tempo zmienne, od wolnego stopniowo wzrasta do szybkiego. Część 1-sza to korowodowa forma tańca, tempo marszowe. Zaczyna jedna para, tancerz zamawia i opłaca taniec. Ustawienie obok siebie przodem do kierunku tańca, ujęcie otwarte pary idą jedna za drugą, zaczynają po obwodzie koła a potem podążają za pierwszą parą która dowolnie zmienia kierunki tańca, idąc śpiewają wolno przyśpiewkę „Oj siano, siano pod sianem woda..”. Czas trwania korowodu zależy od prowadzącego tancerza, który w dowolnym momencie przerywa taniec, śpiewa inną przyśpiewkę „Sześć, sześć, dwaścia śtyry..” i następuje 2-ga część tańca, metrum muzyczne dalej 2/4 ale metrum taneczne 3/4 więc 2 kroki taneczne mieszczą się w 3 taktach muzyki. Pary tańczą wirowa polkę po kole, kolana lekko ugięte, ujęcie zamknięte, tańczą gładko, bez podskoków i przechylań z charakterystycznym przenoszeniem prawej nogi łukiem nad podłogą. [Tancerz zaczyna krok polki lewą i po wykonaniu całego kroku polki na „raz” następnego taktu przenosi nad podłoga łukiem nogę prawą stawiając ją na linie tańca od pięty i tak kończy się krok taneczny, na „dwa” tego taktu tancerz znowu wykonuje krok polki w obrocie krok polki noga lewą i kończy ten krok na „raz” trzeciego taktu a na „dwa” tego taktu przenosi łukiem nogę prawą na linię tańca kończąc drugi krok taneczny]. Tancerka rozpoczyna tą część tańca od kroku nogą prawą w przód, następnie tańczy krok polki zaczynając nogą lewą.
WARSZAWIANKA OD ZABOROWA
Metrum 3/4, [rytm mazurkowy] tempo umiarkowane, zmienne. Jeden z najstarszych tańców w regionie, tańczy dowolna ilość par, po obwodzie koła w pierwszym kierunku tańca. taniec poprzedza przyśpiewka śpiewana przez kobietę „Com zarobiła, tom zarobiła, toś Jasiu przepił..”. Po śpiewie pary ustawione twarzami do siebie, tancerz plecami do środka koła w ujęciu zamkniętym tańczą krokami dostawnymi 2 takty w takcie 3-cim wykonują półobrotu w lewo a w takcie 4-tym na „raz” mocny akcent [tancerz lewą a tancerka prawą nogą] w innej części tańca wykonują trzy półobroty [pierwszy w lewo] i zamaszysty obrót pary krokiem z nogi na nogę, kończą dwoma akcentami ta samą nogą [tancerz lewą, tancerka prawą] Wszystkie kroki z lekko ugiętymi kolanami i z widocznym „sprężynowaniem”.
WARSZAWIANKA OD NIECIECZY
Metrum 3/8, tempo umiarkowane, ustawienie par na obwodzie koła albo inne, dowolne. Ujęcie zamknięte, dłonie połączone tancerz kładzie na swoim lewym biodrze. Taniec dwuczęściowy tańczony w miejscu, w każdym takcie wykonują półobrotu krokami a nogi na nogę. Część 1-sza. Para zaczyna półobroty w prawo [tancerz lewą, tancerka prawą nogą], po wykonaniu trzech półobrotów w 4-tym takcie na „raz” mocny akcent z pochyleniem tułowia w przód na „dwa” i „trzy” wytrzymanie bez ruchu, tancerz akcentuje nogą prawa, tancerka lewą. Następne półobroty para zaczyna w lewo [tancerz prawą, tancerka lewą nogą] po wykonaniu trzech półobrotów, mocny akcent na „raz” tancerz akcentuje lewą a tancerka prawa nogą. Ten motyw taneczny para powtarza i zaczyna się część 2-ga. W tej części tancerze wykonują takie same kroki tylko w taktach nieparzystych tańczą półobroty [1-szy półobrót w lewo, tancerz zaczyna lewą a tancerka prawą nogą]. W taktach parzystych tańczący wykonują kroki akcentowane zawsze na „raz” i wytrzymują w bezruchu do końca taktu. W ostatnim, kończącym taniec takcie, tańczący wykonują akcent podwójny tą samą nogą [tancerz lewą a tancerka prawą].
Wiesława Hazuka
Bibliografia:
Różne formy tańców polskich. Praca zbiorowa, Warszawa 1980; Taniec w polskiej tradycji, Leksykon. Grażyna W. Dąbrowska, wyd. MUZA S.A., Warszawa 2005/2006; Melodie i pieśni z Powiśla Dąbrowskiego. Zebrał Henryk Łazowski, wyd. Muzeum Okręgowe w Tarnowie, Tarnów 1994; Dzieła Wszystkie, Krakowskie II. Oskar Kolberg, wyd. PWM , Poznań 1977; Dzieła Wszystkie, Krakowskie, Suplement do tomów 5-8. Oskar Kolberg, wyd. PWM, Poznań 2005; Pieśni ludu krakowskiego. Opracował Włodzimierz Poźniak, PWM, Kraków, Grażyna Dąbrowska, Warszawa 1997; W kręgu polskich tańców ludowych. Grażyna Dąbrowska, LSW 1979; Tańce regionu krakowiacy wschodni, skrypt własny niepublikowany, Wiesława Hazuka, 1997-1998; Wiedza własna wynikająca z wykonywanego zawodu. Wiesława Hazuka
