CICHA POLKA – zamawiana u muzyki przez zawołanie: Grejcie cichom polke! Znana jest tylko jedna czteroczęściowa melodia A-B-C-D zapisana przez Ludwika Mordarskiego w 1960 r. i także czteroczęściowy taniec. Metrum 2/4, tempo szybkie, ujęcie rąk podstawowe, ugięte w łokciach nieco uniesione w górę. W 1 cz. mel. A - para tańczy gładką polkę w miejscu obrotami w lewo, na całych stopach bez szurania, przy znacznie ugiętych kolanach. W 2 cz. mel. B - takim samym krokiem jak poprzednio, para tańczy po obwodzie koła obrotami w prawo. Trzecia cz. tańca, mel. C, to wolny obrót pary w prawo, podczas którego nie rozłączając rąk, tancerka jeden krok wykonuje w tył od partnera, drugi do niego. Tancerz poziomym ruchem rąk „odpycha” ją od siebie i „przyciąga” do siebie. W 4 cz, mel. D - tańczą: 3 kroki polki obrotami w prawo + 1 przytup z wytrzymaniem do końca taktu +1 krok polki w lewo + 1 przytup z wytrzymaniem jw., + 1 krok polki w prawo + 1 przytup z wytrzymaniem jw., 3 kroki polki w lewo + 1 przytup, 3 kroki polki w prawo z podwójnym przytupem kończącym taniec.
POLKA NA JEDNĄ NOGĘ – Jak podaje L. Mordarski, tę polkę tańczyli tylko młodzi, ponieważ taniec ma dużo podskoków na jednej nodze. Melodia i taniec jest trzyczęściowy A-B-C. Metrum 2/4, tempo bardzo szybkie, ujęcie rąk podstawowe skierowane w dół. Tancerz zamawia taniec przez zawołanie: Muzycko – na jedno nogo!. Przy mel. A, w 1 cz. para tańczy w miejscu, obrotami w prawo następującymi krokami: 1 krok polki w obrocie (tancerz od lewej nogi) z akcentem tancerza na „raz” i dwa niskie podskoki na prawej nodze (tancerka tańczy odwrotną nogą). Te kroki powtarzają przez całą melodię A. W 2 cz. przy mel. B - tańczą: 6 niskich podskoków (dwa w takcie) obrotami w prawo + potrójny przytup, 6 podskoków obrotami w lewo + potrójny przytup, powtórzenie jeszcze raz wszystkich kroków i w ostatnim takcie 1 mocny przytup z wytrzymaniem. Przy mel. C, w 3 cz.– tańczą wirową polkę obrotami w prawo, po obwodzie koła w I kierunku Tancerz w każdym nieparzystym takcie akcentuje krok na „raz”. Kończą taniec potrójnym przytupem.
POLKA RAŚKA – tańczona jest do różnych melodii. W tradycji bywało tak, że tancerz zamawiający tę polkę dobierał sobie pary do wspólnego tańca, choć każda para tańczyła dla siebie. Tańczyli bardzo szybko, z wigorem, rywalizując ze sobą. Metrum 2/4, melodia dwuczęściowa A-B i dwuczęściowy taniec. Ujęcie zamknięte – ręce kierunkowe złączone dłońmi wysunięte w przód. Para ustawia się przodem do siebie, bokiem do kierunku tańca, a zewnętrze stopy palcami skierowane są w przód. W 1 cz. tańca do mel. A tańczą: w rytmie ósemkowym 4 kroki akcentowane zewnętrznymi nogami z dosuwaniem nóg wewnętrznych i 6 kroków polki wirowej obrotami w prawo, po linii koła. Całość powtarzają jeszcze raz. W cz. drugiej – mel. B, tańczą zwykłą polkę po obwodzie koła w I kierunku. Przy powtórzeniu melodii od początku, pierwszą jej część para tańczy w taki sam sposób, natomiast w drugiej części rozłączają ręce kierunkowe kładąc je na boki i w otwartej parze tańczą w obrocie: tancerz w dwóch taktach wykonuje lewą nogą akcentowany krok i podskok na niej, a od nogi prawej tańczy 1 krok polki. Ten zestaw kroków powtarza do końca melodii. Tancerka cały czas tańczy drobną polkę. Kończą taniec podwójnym przytupem.
POLKA SOWLINIANKA – jej nazwa pochodzi – jak wspominał L. Mordarski – od miejscowości w której została zapisana w 1969 roku. Tańczy się ją w miejscu, drobnymi krokami, na mocno ugiętych kolanach. Metrum 2/4, tempo szybkie, dwuczęściowa melodia A-B i dwuczęściowy taniec. Nie ma swojej przyśpiewki, a tancerz zamawia ją przez zwrot do muzyki; Sowlinianka!.Para w ujęciu podstawowym tańczy takimi samymi krokami. W 1 części – mel. A tancerz od lewej nogi tańczy 1 krok polki w obrocie, po czym od prawej nogi odbija się do przyklęku w wykroku z lewą nogą w przodzie, z momentem zatrzymania ruchu. Te kroki powtarza do końca melodii. Tancerka zaczyna od przeciwnej nogi. W 2 części przy mel. B, para tańczy w miejscu: 5 kroków drobnej polki obrotami w prawo + 1 przytup z wytrzymaniem ruchu i 5 kroków polki w lewo + 1 przytup z wytrzymaniem, kończącym taniec.
POLKA Z PRZYTUPEM – swą nazwę ma od sposobu tańczenia, czyli od częstych przytupów, przy różnych dwuczęściowych melodiach. Metrum 2/4, tempo szybkie, ujęcie rąk podstawowe. Tancerz zwrócony przodem do kierunku tańca, tancerka tyłem. Tańczą takimi samymi krokami. W 1 cz. tańca wykonują: w rytmie ćwierćnut 4 kroki w przód, każdy z mocnym tupnięciem przeciwną nogą na „dwa” i jej równoczesnym dostawieniem, bez przenoszenia na nią ciężaru ciała (czyli, krok-tupnięcie) + 4 kroki wirowej polki obrotami w prawo po linii koła. Wszystkie kroki para powtarza od początku. W 2 cz. melodii, przez cały czas jej trwania, powtarzają następujący zestaw kroków: 3 kroki polki w obrocie w prawo po linii koła + potrójny przytup + jeden krok polki + podwójny przytup, którym kończą taniec.
PRZEPIÓRKA - przez Limanowian uważna jest bardziej jako zabawa niż taniec. Dowolna liczba par ustawia się na linii koła, w ujęciu podstawowym. Metrum 2/4, tempo umiarkowane. Muzyce, która gra melodię przez cały czas tańca, w drugiej jej części towarzyszy śpiew dziewcząt i chłopców Pierwsza cz. tańca, mel. A – to 16 kroków drobnej polki w miejscu, obrotami w prawo i w lewo. Pomiędzy tymi parami „goni się” jedna para. W końcowej cz. melodii tancerz „łapie” partnerkę i tańczą w środku. Pary na obwodzie koła tańczą dalej, ale polkę wirową, obrotami w prawo, przemieszczając się po linii koła w I kierunku. W 2 cz. tańca, mel. B – pary zatrzymują się, rozłączają ręce, stają naprzeciw siebie w parze i śpiewają ten sam tekst, Przyjdź do mnie, zabierz mie - najpierw tancerki, potem tancerze. Kapela gra dwa takty melodii i śpiewają tancerki – Przyjdź po mnie z koszyckiem, zabierz mnie ze wszyćkiem, po czym tańczą 8 kroków polki w miejscu w ujęciu otwartym. Przy powtórce mel. B tancerki śpiewają – Przyjdź po mnie z nieckami, zabierz mie z dzieckami i w ujęciu otwartym tańczą polkę w miejscu. Kończą podwójnym przytupem.
SIUPANY – tak nazwany przez L. Mordarskiego zestaw różnych kroków opartych na podskokach na jednej nodze, wykonywanych przez młodych pasterzy na pastwisku, podczas ich zabawy.
KOSIARZ – Na potrzeby prezentowania przez zespół Limanowianie widowiska związanego z obrzędem dożynkowym zwanym Ograbkiem, został opracowany przez L. Mordarskiego taniec kosiarzy, naśladujący ich pracę. Przebieg tego tańca został dostosowany do przyśpiewki ze słowami: Rano, rano, rano rosom, dobrze jest sic trowke kosom, bo jak z rana jest skosono, to na wiecór wysusono. Rano, rano, ej po rosie, zeby dobrze sło po kosie, rano, rano, a nie na noc, zeby było dobre siano.
Michalina Wojtas
Bibliografia:
1. Mordarski Ludwik, Tańce ludowe z regionu limanowskiego, (skrypt niepublikowany), Limanowa 1969.
2. Muzyka Ziemi Limanowskiej, Dziedzictwo Kulturowe Tom IX, C.I.O.F.F. Warszawa 2005.
3. Dąbrowska Grażyna W. Taniec w polskiej tradycji – Leksykon, PTECH, Muza SA, Warszawa 2005/2006.
4. Wojtas Michalina, Tańce Lachów od Sącza, od Limanowej, od Szczyrzyca, wydanie własne, Nowy Sącz 2007.
